Sayın Okuyucu,
Geçen haftaki yazımızda, tüketiciyle sözleşme yapılmadan önce tüketicinin bilgilendirilmesi ve tüketici sözleşmelerinin en az on iki punta büyüklüğünde, anlaşılır, açık ve sade olması gerektiği, keza sözleşmede öngörülen koşulların sözleşme süresi içinde tüketici aleyhine değiştirilemeyeceği belirtilmişti. Bugünkü yazımda ise tüketici sözleşmelerindeki “haksız şartların” geçersizliği hususunda bilgi vereceğim.
Tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye konulmuş ve tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme hükümleri “haksız şarttır”.
Faaliyetlerini, kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütmekte olan kişi veya kuruluşların hazırladıkları sözleşmeler de haksız şart denetimine tabidir, diğer sözleşmelerden farklı değildir.
Sözleşmelerde yer alan haksız şartlar, kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmedeki diğer hükümler geçerliliğini korur. Sözleşmeyi düzenleyen, kesin olarak hükümsüz sayılan şartlar olmasaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez.
Standart sözleşmelerin tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir. Sözleşmeyi düzenleyen, sözleşmedeki bir hükmün tüketiciyle münferiden müzakere edildiğini iddia ediyorsa bunu ispatla yükümlüdür. Sözleşmenin bütün olarak değerlendirilmesinden standart sözleşme olduğu sonucuna varılırsa, bu sözleşmedeki bir şartın belirli unsurlarının veya münferit bir hükmünün müzakere edilmiş olması, sözleşmenin kalan kısmına şamil olmaz. Sözleşmenin kalan kısmı müzakere edilmemiş kabul edilir.
Sözleşme şartlarının yazılı olması hâlinde, tüketicinin anlayabileceği açık ve anlaşılır bir dilin kullanılmış olması gerekir. Sözleşmede yer alan bir hükmün açık ve anlaşılır olmaması veya birden çok anlama gelmesi hâlinde; bu hüküm, tüketicinin lehine yorumlanır.
Bir sözleşme şartının haksızlığı; sözleşme konusu olan mal veya hizmetin niteliği, sözleşmenin kuruluşunda var olan şartlar ve sözleşmenin diğer hükümleri veya haksız şartın ilgili olduğu diğer bir sözleşmenin hükümleri dikkate alınmak suretiyle sözleşmenin kuruluş anına göre belirlenir.
Sözleşme şartlarının haksızlığının takdirinde, hem sözleşmeden doğan asli edim yükümlülükleri hem de mal veya hizmetin piyasa değeri ile sözleşmede belirlenen fiyat arasındaki dengeye ilişkin bir değerlendirme yapılamaz.
Ticaret Bakanlığı, standart sözleşmelerde yer alan haksız şartların, sözleşme metinlerinden çıkarılması veya kullanılmasının önlenmesi için gerekli tedbirleri almak üzere ödevli sayılmıştır.
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'da ödevli bakanlığın “Gümrük ve Ticaret Bakanlığı” olduğu belirlenmiştir. 9 Temmuz 2018 tarih ve 703 sayılı KHK ile, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Ekonomi Bakanlığı birleştirilip yeni ismi “Ticaret Bakanlığı” olmuştur. İlgili genel müdürlük “Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü”dür.
Genel olarak kullanılmak üzere hazırlanmış tüketici sözleşmelerinde haksız şartların yer alması durumunda, bu şartların sözleşme metninden çıkarılması için sözleşmeyi düzenleyene Bakanlıkça otuz gün süre verilir. Bakanlık gerekli gördüğü hallerde bu süreyi doksan güne kadar uzatabilir.
Haksız şart olarak tespit edilen sözleşme şartlarının, tüketiciler açısından kesin olarak hükümsüz olduğunun sözleşmeyi düzenleyen tarafından tüketicilere açık ve anlaşılır biçimde yazılı veya elektronik ortamda bildirilmesi durumunda, tespit tarihinden önce tüketicilerle kurulan ve halen geçerli olan sözleşme metinlerinden bu şartların çıkarıldığı kabul edilir.
Bakanlıkça verilen sürenin bitimine kadar, sözleşmeyi düzenleyen tarafından haksız şartların sözleşme metninden çıkarılmaması halinde, aykırılığın tespit edildiği her bir sözleşme için kanunun 77'nci maddesi uyarınca idari para cezası uygulanır.
Gazetedeki yer sınırı nedeniyle haksız şartların neler olduğu hususuna örnekleriyle birlikte bir sonraki yazımızda daha yakından bakacağız.
AV. Bahattin Çelik
17.09.2020
Yenigün Gazetesinde basıldığı gibi taşınmıştır.
https://gazeteyenigun.com.tr/yazarlar/bahattin-celik/tuketici-haklari-%E2%80%93-2/34505
Comments